Jan Alojzy Matejko urodził się 24 czerwca 1838 roku w Krakowie, w domu przy ulicy Floriańskiej 41, jako dziewiąty w gromadce jedenaściorga dzieci.

Ojciec Franciszek, był nauczycielem muzyki, matka Janina Karolina z domu Rossenberg, zmarła, gdy Jan miał zaledwie siedem lat. Odtąd w wychowaniu dzieci pomagała ojcu jej siostra Katarzyna. Rodzina wymarzyła sobie, że ten niewielkiego wzrostu, bardzo drobnej budowy, wątły i chorowity chłopiec zostanie księdzem, lub, jak jego ojciec, muzykiem. Uczył się w szkole św. Barbary, a potem w Liceum św. Anny.

W trzeciej klasie nie otrzymał jednak promocji. Słabe postępy w nauce nie równały się jednak wielkiemu zapałowi i zdolnościom w kierunku rysunków. Starszy od Jana o dziesięć lat brat Franciszek, z wykształcenia historyk- dopomógł mu podjąć naukę w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych. Po ukończeniu szkoły w 1858 roku, Matejko otrzymał stypendium zagraniczne, które umożliwiło mu kontynuowanie studiów w Monachium i Wiedniu. Naukę przerwała choroba. Po powrocie Jan zamieszkał w rodzinnym domu przy ulicy Floriańskiej, ale pracownię miał przy Rynku Głównym w kamienicy "Pod Konikiem". W 1864 roku ożenił się z poznaną jeszcze w dzieciństwie Teodorą Kornelią z Giebułtowskich. Nowożeńcy zamieszkali w skromnym mieszkaniu przy ulicy Krupniczej. Tu powstały: "Kazanie Skargi", "Stańczyk", "Rejtan". W latach 1867-1869 namalował "Unię lubelską". Obrazy wystawiał w salach Krakowskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych. Rok 1873 był niezwykle ważny w życiu artysty. Zaproponowano mu stanowisko dyrektora praskiej Akademii Sztuk Pięknych. Dopiero w tym momencie został doceniony przez rodzime środowisko artystyczne. Otrzymał nominację na dyrektora krakowskiej ASP. Jego sytuacja materialna znacznie się poprawiła. Wykupił od rodzeństwa trzypiętrowy dom przy ul. Floriańskiej i zamieszkał w nim z rodziną. Matejko podarował własny plac przy Rynku Kleparskim, aby mógł być tam wzniesiony nowy budynek dla ASP. Malarz był członkiem francuskiej, berlińskiej i włoskiej akademii.

Jan Matejko był człowiekiem niesłychanie pracowitym i odpowiedzialnym. Powstanie każdego obrazu poprzedzały żmudne przygotowania: studia nad materiałami historycznymi, gromadzenie ubiorów, fotografii, pieczęci. Każdy detal umieszczony na jego obrazach był całkowicie zgodny z realiami.

Główne dzieła: Stańczyk (1862), Kazanie Skargi (1864), Rejtan (1866), Unia Lubelska (1869), Stefan Batory pod Pskowem (1872), Zawieszenie dzwonu Zygmunta (1874), Bitwa pod Grunwaldem (1878), Hołd pruski (1882), Sobieski pod Wiedniem (1883), Kościuszko pod Racławicami (1888), Konstytucja 3 Maja (1891); portrety: Żony w sukni ślubnej (1879), A. Potockiego (1879), S. Tarnowskiego (1890) oraz znakomity Autoportret artysty (1892).
Dużą popularność zyskał cykl rysunków "Poczet królów i książąt polskich" (1890) oraz album "Ubiory w Polsce" (1860).

Matejko współpracował z architektem Tomaszem Prylińskim przy restauracji Sukiennic, zaprojektował polichromię, kamienny chórek i figury proroków w prezbiterium w kościele Mariackim, witraż w Katedrze na Wawelu.
Trudno jest pojąć, jak temu chorowitemu mężczyźnie starczyło sił na realizację tak wielu przedsięwzięć.

Jan Matejko zmarł 1 listopada 1893 roku w tym samym domu, w którym się urodził.